غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ بر سر راه تهران به فیروزکوه در ناحیه دوآب سواد کوه استان مازندران قرار دارد. این غار بر سینه خطیرکوه قرار داشته و در کتابهای تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده شدهاست. در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است. همچنین مردم روستای خطیرکوه و روستاهای اطراف این غار را به نام «دیوکالی» به معنی «غار دیو» می شناسند.
قوس دهانه غار، یکی از عظیمترین دهانههای غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر بوده و درون غار بصورت تالاری بیضی شکل به درازای ۷۵، عرض ۲۵ و ارتفاع ۱۵ متر است. در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان باز میگردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل میسازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشتهاست.
داخل غار دارای اتاقهایی است که قدمت ساخت آنها به دوره ساسانیان باز میگردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و برای ثبت جهانی آن نیز پروندهای تشکیل گردیدهاست. با این وجود تمرینات نظامی و معدن ماسه فعال در مجاورت آن، در حال لطمه زدن به آن میباشد.
ادامه مطلب ...دهخدا در مجاورت پل راه آهن دوآب و دارای باغات زیبا و در دامنه ارفع کوه و روبروی کوه سرخل منظره بسیار زیبایی را بوجود آورده است. روستای دهخدا از توابع شهرستان سوادکوه و در منطقه دوآب واقع شده است